Հայաստանի պլաստիկ շուկայում 2022թ. հոկտեմբերի 1-ի դրությամբ կար 3,048 մլն քարտ (այդ թվում ՝ քոբեյջինգային ArCa-ՄԻՌ և ռուսական ՄԻՌ)՝ տարեկան աճի 5,3 տոկոսից մինչև 16,3 տոկոս արագացմամբ:
Ընդ որում, դրանց թվում քոբեյջինգային ArCa-ՄԻՌ քարտերը տարեկան կտրվածքով աճել է 67,4 տոկոսով, իսկ միայն ընթացիկ տարվա 9 ամիսներին՝ 73,6 տոկոսով՝ մինչև հոկտեմբերի 1-ը հասնելով 11,740 հազարի, և այդ քարտերի բարձր աճը՝ տեմպերի հետագա արագացման միտումով, սկսել է դիտվել ս.թ. մարտից: Այս մասին տեղեկացնում է Արմինֆոն՝ հղում կատարելով Կենտրոնական բանկի տվյալներին։
ArCa-ՄԻՌ քարտերի նման աճը բացատրվում է մարտից սկսված հսկայական թվով ռելոկանտների ներհոսքով Հայաստան, հիմնականում, Ռուսաստանից, որոնք տեղափոխվելուց հետո տեղափոխել են նաև իրենց կապիտալները ՝ ընտանիքների հետ այստեղ ժամանակավոր հիմնավորելու և բիզնեսը գրանցելու նպատակով, քանի դեռ չի պարզվել ռուս-ուկրաինական հակամարտության և հակառուսական պատժամիջոցների արդյունքը, իսկ սեպտեմբերին ՌԴ-ում մոբիլիզացիայի հայտարարումից հետո հաջորդել է վերաբնակների նոր ներհոսք։
Մասնավորապես, քոբեյջինգային ArCa-ՄԻՌ քարտերի նշված քանակից մեծ մասը բաժին է ընկնում ֆիզիկական անձանց դեբետային քարտերին՝ 10.503 հազար հատ, իսկ մնացած 1,237 հազար հատը ֆիզիկական անձանց հաշվարկային քարտերն են ։ Հատկանշական է, որ տարեկան կտրվածքով ArCa-ՄԻՌ դեբետային քոբեյջինգային քարտերի 2 անգամ ի տպավորիչ աճը ուղեկցվել է ArCa-ՄԻՌ հաշվարկային քարտերի 28,2 տոկոսով կրճատմամբ ։ Նույնպիսի դինամիկա է դիտվել աայս տարվա 9 ամիսների ընթացքում. դեբետային ArCa-ՄԻՌ քարտերի 2 անգամ աճ’ հաշվարկային ArCa-ՄԻՌ քարտերի 23,1% նվազմամբ:
Բայց, հաշվի առնելով ArCa-ՄԻՌ քարտերի փոքր մասնաբաժինը, ընդհանուր թվի քարտերի ընդամենը 0,4%, ինչպես ևնախկինում, որպես ընդհանուր տարեկան աճի դրայվեր հանդես են գալիս առավելապես Visa քարտերը, որոնց աճի տեմպը արագացել է 7,1% — ից մինչև 24,2%, հասնելով 1,412 մլն հատի, որի շնորհիվ դոմինանտը, ընդհանուր առմամբ, բարձրացել է 43,4% — ից մինչև 46,3%: MasterCard քարտերն աճել են տարեկան կտրվածքով ավելի համեստ ՝ արագացնելով տեմպերը 5,8% — ից մինչև 9,3% ՝ կազմելով 733,640 հազար հատ, որոնց մասնաբաժինը ընդհանուր առմամբ նվազել է 25,6% — ից մինչև 24,1%: Միևնույն ժամանակ, ArCa տեղական քարտերը, ընդհակառակը, վատթարացրել են դինամիկան 1,8% աճից մինչև 5,1% անկում ՝ կազմելով 726,737 հազար հատ, ինչը նվազեցրեց նրանց մասնաբաժինը ընդհանուր 29,2% — ից մինչև 23,8%: Այնուամենայնիվ, տարեկան շատ ավելի բարձր աճ, քան Visa-ն և MasterCard-ը, ապահովել են այլ միջազգային քարտեր (հիմնականում HSBC քարտեր, ինչպես նաև AmEx և Diners Club), տեմպերի կտրուկ արագացմամբ ՝ 10,8% — ից մինչև 3,8 անգամ ՝ հասնելով 175,163 հազար հատի, ինչը նրանց մասնաբաժինը ընդհանուր առմամբ ավելացրել է 1,8% — ից մինչև 5,8%: Քարտերի ընդհանուր թվի կառուցվածքում դեբետային քարտերը շարունակում են գերակշռել ՝ տարեկան կտրվածքով դրանց մասնաբաժնի աճով ՝ 58,6% — ից մինչև 64,7% (1,973 միլիոն հատ), որին հաջորդում են հաշվարկային քարտերը ՝ 32,5% — ից մինչև 33,1% (1,010 միլիոն հատ) աճով, ինչի ֆոնին վարկային քարտերի մասնաբաժինը նվազել է 8,9% — ից մինչև 2,1% (65,064 հազար հատ): Ընդ որում, թվի տարեկան աճ նկատվում է դեբետային և հաշվարկային քարտերի գծով, համապատասխանաբար, 28,4% և 18,6%, իսկ վարկային քարտերի թիվը նվազել է ավելի քան 3,5 անգամ։ Ինչպես նախկինում, դեբետային և հաշվարկային քարտերի մեծ մասը Visa-ն է, իսկ վարկային քարտերի առաջատար MasterCard-ը միայն փոքր-ինչ գերազանցում է Visa-ին:
Քարտերի ընդհանուր քանակում տարեկան կտրվածքով աճել է NFC չիպով միկրոպրոցեսինգային քարտերի մասնաբաժինը՝ 51,2%-ից մինչև 65,7% կամ 2,002 մլն հատ (տարեկան 60% աճ), որոնց մեծ մասը Visa քարտեր են (ավելի քան 1,227 մլն հատ): Աճել է նաև վիրտուալ քարտերի մասնաբաժինը՝ 1,3%-ից մինչև 2,6% կամ 79,321 հազար հատ (տարեկան անկումը 9,7%), որոնց թիվը տարեկան կտրվածքով աճել է 2,4 անգամ, և եթե նախկինում դրանք միայն Visa քաարտեր էին, ապա ս.թ. III եռամսյակից հայտնվել է նաև MasterCard-ը։ Դրան զուգընթաց նվազել է մագնիսական ժապավենով քարտերի մասնաբաժինը ՝ 31,6% — ից մինչև 24,5% կամ 748,105 հազար հատ (տարեկան 9,7% անկում), և դրանք, հիմնականում, ArCa-ի քարտեր են (711,505 հազար հատ): Հիբրիդային քարտերի մասնաբաժինը նվազել է 15,9% — ից մինչև 7,2% կամ 218,395 հազար հատ (տարեկան անկում 47,6%), և դրանց մեծ մասը բաժին է ընկնում MasterCard-ին և Visa-ին:
Ինչպես հոկտեմբերին հայտարարել էր Ռուսաստանի տուրօպերատորների ասոցիացիան, այժմ ռուսաստանցիների քարտային տուրերի սեգմենտում առաջատար է դարձել Հայաստանը, նշելով, որ դեպի Հայաստան նման “քարտային” շրջագայության գները համեմատելի են այլ երկրների հետ: Միջին հաշվով, քարտի համար Հայաստան ուղևորությունը ռուսաստանցիների վրա կնստի 50-55 հազար ռուբլի՝ երկուսի համար (առանց հաշվի առնելու օդային ճանապարհորդության արժեքը):
Նշենք, որ Հայաստանում միջազգային բանկային քարտեր ստանալու կարգը իր բարդությամբ տարբեր է ՝ կախված բանկերում ռիսկերի կառավարման ներքին ընթացակարգերից: Որպես կանոն, քարտի բացումը տևում է մոտ 2-3 շաբաթ ‘ հաճախորդի կողմից որոշակի հարցաթերթիկ լրացնելու անհրաժեշտության և դրա տվյալների կրկնակի ստուգման անհրաժեշտության պատճառով: Հիմնականում, դիմողից պահանջվում է Հայաստանում որոշակի բիզնես շահերի և, նույնիսկ, բիզնես ակտիվության առկայության ապացույց։
ԱրմԻնֆո-ի վերլուծաբանների տվյալներով, 7 ամսվա ընթացքում (մարտ-սեպտեմբեր) հայկական բանկերը ռելոկանտներին, որոնց մի մասն արդեն ռեզիդենտություն են ստացել, և “քարտային զբոսաշրջիկներին” ավելի քան 150 հազար բանկային քարտեր են տրամադրել՝ Visa և Mastercard միջազգային վճարային համակարգերի: Այսպես, գործակալության տվյալների համաձայն, միայն մարտից մինչև սեպտեմբեր Visa քարտերի թիվն աճել է 192,3 հազար հատով, իսկ Mastercard համակարգի քարտերի քանակը ՝ 29,6 հազար հատով: Ավելին, այս ամիսների ընթացքում 124,6 հազարով աճել է նաև միջազգային համակարգերի այլ քարտերի քանակը (AmEx, HSBC Card, DC):
Ընդհանուր առմամբ, Հայաստանում շրջանառության մեջ են գտնվում ավելի քան 3 մլն բանկային քարտեր, որոնց մոտ կեսը բաժին է ընկնում Visa միջազգային վճարային համակարգին։
Հաշվի առնելով նախորդ տարիներին Հայաստանում քարտերի քանակի աճի դինամիկան՝ վերլուծաբանները կարծում են, որ ռելոկանտներին և”քարտային զբոսաշրջիկներին” վերջին 7 ամիսների ընթացքում հայաստանյան բանկերի կողմից տրամադրվել է ավելի քան քառորդ միլիոն բանկային քարտ՝ մոտավոր հաշվարկներով:
Մինչդեռ, ռուսական ԶԼՄ-ներում նշվում է, որ այս աշնանը ռուս զբոսաշրջիկների շրջանում նոր պատճառներ են ի հայտ եկել արտասահմանում բանկային քարտեր ձևակերպելու համար, քանի որ Թուրքիան և մյուս երկրները դադարել են աշխատել ռուսական “ՄԻՌ” վճարային համակարգի հետ: Դա 15-20% — ով կբարձրացնի քարտային շրջագայությունների նկատմամբ պահանջարկը:
